Nhật Bản có 4 mùa rõ rệt và mùa Xuân là mùa của hoa anh đào, mùa của muôn loài sinh sôi nảy nở. Tháng Tư ở Nhật cũng là thời điểm bắt đầu một năm tài khóa đối với cơ quan hành chính và doanh nghiệp cũng như bắt đầu một niên khóa với các trường học. Nhân dịp này, chúng tôi xin giới thiệu về các buổi lễ nhập học, đón nhân viên mới ở Nhật Bản.
[Nguyễn Việt Hà]

Phần lớn các công ty và trường học ở Nhật bắt đầu năm mới từ tháng Tư

Lễ nhập học ở một trường đại học

Tại Nhật Bản, đối với toàn bộ chính phủ, các cơ quan hành chính công địa phương và hầu hết các công ty và trường học, từ ngày 1/4 hàng năm là ngày bắt đầu năm tài khóa. Việc quy định năm tài khóa bắt đầu vào tháng 4 và kết thúc vào tháng 3 năm sau đó được áp dụng từ năm 1886 và kể từ đó, đây là “Năm kết toán” đối với các cơ quan chính phủ và các doanh nghiệp và là “Niên khóa” đối với các trường học. Chỉ vì vậy mà tháng 4 là thời điểm quan trọng, là “bước chuyển đổi quan trọng” của nhiều người.

Gần đây, để đón đầu xu hướng toàn cầu hóa, việc tuyển sinh vào tháng 9 (nhập học mùa Thu) đang được xem xét nhưng chưa thật sự có chuyển biến. Tuy nhiên, đối với những trường học tiếp nhận nhiều du học sinh nước ngoài, ví dụ như trường tiếng hoặc trường chuyên môn thì đã có nhiều trường thực hiện việc nhập học vào tháng 10. Thậm chí có nơi tổ chức nhập học vào tháng 7 nữa. Ngoài ra, dù không ảnh hưởng của việc quốc tế hóa, cũng có doanh nghiệp áp dụng “năm kết toán” theo giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 12 (ngành sản xuất bia) hoặc giai đoạn từ tháng 3 đến tháng 2 (ngành các cửa hàng bách hóa tổng hợp).

Nhưng dù thế nào đi chăng nữa thì “mùa hoa anh đào” nở rộ trên mọi nẻo đường rất phù hợp với mùa nhập học, vào công ty ở Nhật Bản.

Lễ Nhập học (Nyugakushiki)

Thầy hiệu trưởng nói chuyện với học sinh trong lễ nhập học

Nhật Bản có 4 mùa rất rõ ràng. Mùa Xuân là lúc mọi sinh vật bắt đầu sinh sôi, cây cối đâm chồi nảy lộc, là thời điểm rất phù hợp để bắt đầu một năm tài khóa mới. Chúng ta cùng tìm hiểu xem một lễ nhập học trong mùa hoa anh đào nở rộ, học sinh trong bộ quần đồng phục mới và chiếc cặp sách mới trong nắng Xuân trong tháng 4 ở Nhật như thế nào nhé.

Đối với các bạn trẻ Nhật nhập học đại học, cao đẳng, dạy nghề … trang phục vào ngày khai giảng thường là comple. Các bạn tham dự lễ nhập học trong tâm thế chỉ còn một thời gian ngắn nữa sẽ trở thành người lớn, một thành viên trong xã hội.

Các bạn sinh viên năm trên cũng thường tập trung nguồn lực vào ngày khai giảng hàng năm để quảng bá cho hoạt động câu lạc bộ hoặc các hoạt động ngoại khóa của trường nhằm thu hút các bạn sinh viên mới vào câu lạc bộ của mình. Hoạt động ngoại khóa có 2 hình thức. Hoạt động trong “Câu lạc bộ” (bukatsu) thường mang tính bắt buộc, còn hoạt động trong “Circle” (Sa-kuru) thường là những hoạt động của những người cùng sở thích, tự do hơn. Hoạt động ngoại khóa của các trường Nhật rất phong phú, sáng tạo. Đây cũng là một nét thú vị trong cuộc đời học sinh tại Nhật Bản. Bản thân tác giả khi vào đại học ở Nhật cũng đã tham gia hoạt động câu lạc bộ và đã kết bạn và đã học hỏi được nhiều văn hóa cuộc sống Nhật Bản.

Với các cấp học phổ thông, ngày khai giảng là những cột mốc quan trọng trong cuộc đời các em, nên cả gia đình đều rất quan tâm vui mừng. Thông thường thì cả cha lẫn mẹ đều tham dự buổi lễ nhập học của con. Ngày này, nếu các trường có đồng phục thì học sinh sẽ được chuẩn bị trước để đến ngày đó mặc đồng phục đồng loạt đến trường. Các bà mẹ cũng chuẩn bị trang phục trang trọng và thường đeo chuỗi ngọc trai và gài hoa ở ngực áo, các ông bố mặc comple. Nếu không có đồng phục thì thường học sinh nam mặc comple, nữ mặc váy trang trọng.

Lễ nhập học của Nhật thường tổ chức trong các nhà thể chất có mái che rộng rãi. Cha mẹ đi dép đi trong nhà tự mang theo (khi đi nhớ mang theo túi nilon để khi thay đổi giày thì đựng giày vào) còn các con thì mang giày đi trong trường đã được chỉ định.

Năm 2020 và 2021, do đại dịch vi-rút corona, nhiều trường đã tổ chức lễ nhập học trực tuyến hoặc tổ chức ngoài trời. Trong buổi lễ, thầy cô hiệu trưởng sẽ có lời chào mừng với gia đình và các em học sinh, các anh chị lớp trên có những màn biểu diễn âm nhạc hòa tấu hoặc đồng ca trang trọng chào mừng.

Cách tổ chức ngày lễ khai giảng ở Nhật thường quy củ, ngắn gọn và trang trọng, khác với ngày lễ khai giảng rộn ràng đầy màu sắc như ngày hội ở Việt Nam.

Khung cảnh đầu tháng Tư với các gia đình bố mẹ con cái đi khai giảng trong thời tiết mát mẻ mùa xuân, xung quanh là hoa anh đào nở rộ, có lẽ là những hình ảnh đẹp nhất trong một xã hội yên bình của Nhật.

Lễ đón nhân viên mới (Nyushashiki)

Trao giấy chứng nhận tiếp nhận vào công ty (Ảnh: Báo Mainichi)

Đa phần các công ty Nhật dù lớn hay nhỏ, năm kết toán có bắt đầu từ tháng Tư hay không thì cũng thường tổ chức lễ đón nhân viên mới vào đầu tháng 4. Buổi lễ là dịp để ban lãnh đạo công ty bày tỏ lời chào mừng các nhân viên mới. Trước khi được phân về các ban phòng khác nhau để chính thức bắt đầu làm việc, nhân viên mới tuyển dụng sẽ được đào tạo chung trong một thời gian. Tùy theo công ty mà quá trình đào tạo tập trung cho nhóm nhân viên mới vào này kéo dài từ 1 tuần đến khoảng 1-2 tháng. Nội dung đào tạo thường là về triết lý trong kinh doanh, cách nghĩ và mục tiêu của công ty, hiểu biết về sản phẩm, dịch vụ và cách làm việc cụ thể của công ty.

Trang phục của mọi người trong lễ đón nhân viên mới thường là những bộ comple công sở có màu giản dị như đen, xám hoặc xanh dương, áo sơ mi trắng và đầu tóc được yêu cầu gọn gàng. Tháng Tư thời tiết vẫn còn khá lạnh ở một số vùng nên thường các bạn cũng có thêm áo khoác. Tại Việt Nam thường tuyển dụng không theo kiểu tuyển hàng loạt vào một thời điểm nhất định và đào tạo các bạn sinh viên mới tốt nghiệp kỹ như Nhật nên các công ty không có những buổi lễ đón nhân viên mới hoành tráng như Nhật mà thường nhân viên được tuyển dụng sẽ được phân ngay về các phòng ban và làm việc dưới sự chỉ đạo dạy dỗ ngay tại nơi mình làm việc.

Cách tổ chức lễ nhập học hay lễ đón nhân viên mới thể hiện cách nghĩ về sự trân trọng các “bước ngoặt trong cuộc đời” của con người của đất nước Nhật. Đây là một buổi lễ truyền thống, là dịp để mọi người có thêm động lực mới tại những thời khắc quan trọng của cuộc đời.

Nếu bạn đã đang và sẽ có dịp trải nghiệm những buổi lễ này, bạn sẽ thực sự cảm nhật được một góc của văn hóa Nhật Bản.