Văn hoá

12 con giáp ở Việt Nam và Nhật Bản

000-12-con-giap
04/01/2023

Các bạn Việt Nam thân mến, năm 2023 theo âm lịch sẽ là năm Quý Mão, ở Việt Nam có nghĩa là con mèo nhưng có thể các bạn cũng đã biết, ở Nhật Bản, Mão có nghĩa là con thỏ. Việt Nam và Nhật Bản cùng có 12 con giáp nhưng trong số đó có 4 con vật khác nhau. Bài viết này tìm hiểu về ý nghĩa của từng con vật trong 12 con giáp này ở Việt Nam và Nhật Bản.

Khởi nguồn của 12 con giáp

12 con giáp vốn bắt nguồn từ Trung Quốc. Truyền thuyết cho rằng thứ tự của 12 con giáp này là bắt nguồn từ việc Ngọc Hoàng tổ chức một cuộc thi chạy giữa các loài thú tới chúc mừng Ngọc Hoàng vào ngày 1 tháng 1, và lấy tên 12 con vật đến trước đặt tên cho mỗi năm.

Trong cuộc thi, con trâu đến sớm nhất. Nhưng chú chuột lại ẩn trong tai trâu và khi chú trâu gần tới đích thì chuột ta nhảy ra tới đích sớm nhất. Con mèo không có tên trong 12 con giáp là do bị chú chuột đánh lừa nên ngày 2 tháng 1 mới đến chào Ngọc Hoàng

Mão ở Nhật là con thỏ, còn ở Việt Nam là con mèo

Vậy tại sao, cùng là chữ Mão (tiếng Hán viết là 卯) mà người Việt Nam lại đưa con mèo vào vị trí
con thỏ trong 12 con giáp? Có nhiều cách lý giải, có thể kể tới 2 thuyết như sau.

・Chữ Mão「卯」trong tiếng Trung Quốc phát âm là 「Ma-o」, gần giống với từ “Mèo” trong tiếng Việt.
・Ở Việt Nam, thỏ không phải là loài động vật phổ biến trong cuộc sống của con người. Ngược lại, mèo chuyên bắt chuột không để chuột phá thóc, nên được coi là loài động vật thân thiết gần gũi với con người.

Có thể vì vậy mà người Việt Nam chọn đưa con mèo vào 12 con giáp của mình.

Ý nghĩa và tính cách liên quan tới 12 con giáp

Nhật Bản Cách đọc Ý nghĩa Việt Nam Khác nhau Tính cách (theo văn hóa Nhật Bản)
Ne Chuột Nhanh nhạy, con đàn cháu đống.
Ushi Sửu Trâu Nghiêm túc, chăm chỉ. Mạnh mẽ ra thành thực.
Tora Hổ Dần Anh dũng, có năng lực phán đoán.
U Thỏ Mão/mẹo Mèo Hiền lành, dịu dàng và an toàn.
Tatsu Rồng Thìn Có năng lực lãnh đạo.
Mi Rắn Tỵ Thông minh, hiểu biết và trường thọ.
Uma Ngựa Ngọ Hào phóng, dịu dàng. Khỏe mạnh và phong lưu.
Hitsuji Cừu Mùi Người tốt tính, dễ tiếp xúc. Luôn bình tĩnh.
Saru Khỉ Thân Có trí thức cao, có năng lực thực hiện.
Tori Dậu Kiên trì, kinh doanh thịnh vượng.
Inu Chó Tuất Trung thực, chăm chỉ.
I Lợn rừng Hợi Lợn Khỏe mạnh, nhiệt huyết.

Chữ viết và cách đọc tên 12 con giáp ở Nhật Bản như sau : 子 – Ne (Tý), 丑 – Ushi (Bò), 寅- Tora (Dần), 卯 – U (Thỏ), 辰 – Tatsu (Thìn), 巳 – Mi (Tỵ), 午 – Uma (Ngọ), 未 – Hitsuji (Cừu), 申 – Saru (Thân), 酉 – Tori (Dậu), 戌 – Inu (Tuất) và 亥- I (Lợn rừng). Trong 12 con giáp của Nhật Bản, ngoài Thố (thỏ) ra, còn có 3 con khác cũng không giống với Việt Nam. Đó là: Sửu ở Nhật là con bò, Mùi ở Nhật là con cừu và Hợi ở Nhật là con lợn rừng. Có thể là người Việt Nam đã thay thế tên những loài động vật gần gũi với cuộc sống con người để phù hợp với văn hóa của nước mình.

Điểm đặc biệt là chỉ có Nhật Bản mới dùng từ “lợn rừng” (đọc là Inoshishi) vào năm Hợi (猪), còn các nước khác văn hóa 12 con giáp như Việt Nam, Tây Tạng, Thái Lan, Belarus, Bulgaria… thì đều dùng tên của con lợn chỉ con giáp “Hợi”. Một điểm thú vị là trong tiếng Nhật, từ Inoshishi (nghĩa là “lợn rừng”), được viết bằng tiếng Hán là “猪”, có nghĩa là “lợn” trong tiếng Trung Quốc. Còn trong tiếng Trung Quốc, khi muốn nói “lợn rừng”, người ta dùng chữ “野猪” (lợn hoang dã). Có lẽ do những yếu tố nói trên mà 12 con giáp của Việt Nam và Nhật Bản có những điểm khác nhau.

Tuy nhiên, “Can chi” (干支)và “Thập nhị chi” (12 con giáp) là khác nhau. Nhưng ở Nhật Bản đa phần hiện nay chỉ dùng từ “干支” ( eto) để gọi chung. Ở Việt Nam nhiều người vẫn tin rằng tính cách của một con người có liên quan tới Can chi, nhưng ở Nhật thì hầu như không ai tin việc này. Ngược lại, nhiều người cho rằng tính cách con người phụ thuộc vào nhóm máu.

Khi tôi còn nhỏ, hàng xóm có một bà lão rất hiền lành và biết nhiều về tính cách con người dựa trên ngày tháng và giờ sinh. Một hôm bà bảo “Cháu là con trâu. Sau này cuộc sống vất vả đấy. Nhưng may là sinh vào giờ buổi trưa nên cũng đỡ được phần nào”. Lúc đó tôi không hiểu lắm ý nghĩa của câu chuyện và cứ phân vân “Sao mình lại là con trâu”. Nhưng vì còn quá nhỏ nên không dám hỏi lại bà. Hiện nay, nhiều người Việt Nam vẫn tin rằng ngày sinh tháng đẻ có ảnh hưởng nhiều tới tính cách cũng như cuộc sống của con người.

Tóm lược

Trong bài viết này, chúng tôi đã giới thiệu sự khác nhau trong 12 con giáp của Việt Nam và Nhật Bản. Khởi nguồn từ truyền thuyết Ngọc Hoàng tổ chức cuộc thi chạy để chọn ra 12 con vật đến sớm nhất đặt tên cho mỗi năm. Tuy cùng ảnh hưởng văn hóa từ Trung Quốc nhưng 12 con giáp của Việt Nam có 4 con vật khác với 12 con giáp của Nhật Bản. Ngoài ra, người Nhật hiện không dùng 12 con giáp này để tiên đoán về tính cách và vận mệnh của con người.

Năm nay là năm Quý Mão, chắc ở Việt Nam, hình ảnh của những chú mèo dễ thương sẽ tràn ngập khắp mơi. Ở Nhật là năm con Thỏ nên chắc sẽ không có những hình ảnh đó. Nếu có dịp về ăn Tết, các bạn hãy chụp nhiều ảnh để kỷ niệm năm Quý Mão nhé.