Bạn sẽ phải chịu những cái cau mày của người Nhật nếu bước vào nhà mà vứt giày dép lộn xộn, thản nhiên hút thuốc ở bất cứ chỗ nào. Câu chuyện sẽ còn tệ hại hơn cả cái cau mày nếu bạn không biết cách phân loại rác. 【Thạch Long】 Giày dép xin đừng để lộn xộn Hãy thử lục lại trí nhớ xem có đúng là hồi bé đọc Doraemon, mẹ Nobita thường xuyên mắng anh chàng hậu đậu này vì vội vội vàng vàng chạy vào nhà mà không sắp xếp giày dép cho gọn gàng hay không? Tôi cá với bạn là không dưới một lần tình tiết đó xuất hiện trong bộ manga huyền thoại này. Ở Việt Nam, bạn cởi đôi giày ra bước từ ngoài đường vào nhà có thể thoải mái vứt chiếc chân phải ở đằng Đông, chân trái ra đằng Tây, cái hướng mũi vào trong nhà, cái lại hướng mũi ra ngoài cửa. Ôi dào chả ai hơi đâu lại cúi xuống xếp gọn gàng làm gì. Nhưng ở Nhật, bạn sẽ bị coi là vô cùng bất lịch sự nếu bước vào nhà mà mỗi chiếc giày lại nằm một xó khác nhau. Người Nhật có một nguyên tắc bất thành văn là: Khi bước vào nhà, hãy cởi giày và xếp chúng gọn gàng, với phần mũi giày hướng ra ngoài cửa. Tôi cá là sau khi tháo giày bước vào nhà một người Nhật, bạn sẽ thấy đôi dép đi trong nhà của họ được xếp cạnh nhau và mũi dép hướng vào trong nhà. Để làm gì? Để chúng ta có thể xỏ đôi giày, đôi dép một cách thuận tiện mà không cần phải xoay nó lại hoặc xoay người lại. Người Nhật rất ám ảnh chuyện gọn gàng, ngăn nắp nên thôi chúng ta cứ nhập gia tuỳ tục vậy. Ở gần như tất cả các nơi trên đất Nhật bạn sẽ thấy giày dép được người Nhật sắp xếp gọn gàng và theo đúng chiều thế này. Đừng vứt tất cả các loại rác vào một túi Ở Việt Nam, bạn có thể thoải mái tận dụng một cái túi nilon ngoài siêu thị làm túi rác và nhét trăm thứ bà giằn vào đó: nào là thức ăn thừa, vỏ chai lọ, cốc thuỷ tinh vỡ vân vân. Ở Nhật làm thế là phiền to đấy nhé. Ở mỗi tỉnh thành sẽ có sự khác nhau nhưng về cơ bản thì rác ở Nhật sẽ chia làm 4 loại: Rác có thể đốt, rác không thể đốt, rác tái chế và rác cỡ lớn (ví dụ như xe đạp, máy giặt, tivi, tủ lạnh…). Mỗi loại rác này sẽ được đựng trong những túi rác khác nhau và được đổ vào những ngày khác nhau. Tài liệu hướng dẫn phân biệt rác của địa phương Cá biệt với loại rác cỡ lớn như đồ điện tử, xe đạp… nếu tự động vứt ra sẽ không được thu gom. Bạn cần phải liên hệ với cơ quan thu dọn rác ở địa phương, hẹn ngày, giờ. Nếu rác lớn phải mua tem trả tiền, dán vào đồ định vứt rồi mới được thu gom. Tùy nơi mà chi phí để vứt những đồ không quá lớn, ví dụ một chiếc bàn để là quần áo chẳng hạn là từ 200 trở lên. Còn nếu thuê công ty thu gom đến nhà chở đi thì cũng tốn vài nghìn yên. Nên trước khi vứt rác, các bạn hãy tìm hiểu cho kỹ nhé. Thêm một chi tiết đáng chú ý: Nếu như ở Việt Nam, bạn có thể thoải mái vứt túi nilon rác ra gốc cây và nhân viên vệ sinh môi trường sẽ ném nó lên xe rác giúp bạn thì ở Nhật, mỗi căn hộ/khu chung cư sẽ có một địa điểm bỏ rác tuân theo quy chuẩn. Địa điểm đó phải giữ một khoảng cách nhất định với nhà dân và phải được che chắn bằng lưới cẩn thận. Tại sao lại phải che chắn cho rác? Ở Nhật rất nhiều quạ, nên nếu rác không được che chắn kỹ càng, lũ quạ sẽ xé toang đống rác của bạn tìm thức ăn, khiến bao nhiêu thứ bẩn thỉu vương vãi ra khắp nơi. Cạnh nhà tôi có một quán nhậu. Chỉ vì nhân viên quên mất không chặn hòn gạch vào tấm lưới che rác mà chỉ sau vỏn vẹn 20 phút đã bị lũ quạ phá tan tành. Nhân viên phải cặm cụi nhặt từng thứ vương vãi trong phạm vi lên tới 5 mét để bỏ lại vào túi mới. Đừng hút thuốc bừa bãi Ở Việt Nam, những địa điểm cấm hút thuốc được quy định bằng tấm biển “Cấm hút thuốc” treo trên tường. Thật ra thì ở Nhật cũng vậy. Chỉ có điều, xã hội Nhật đã thống nhất một bộ quy tắc ứng xử ràng buộc những người hút thuốc không được (hoặc không nên) nhả khói ở một số địa điểm công cộng. Biển báo khu vực cấm cấm hút thuốc trên đường Nếu vừa đi vừa hút thuốc trên đường phố sẽ bị phạt 2.000 yên (tương đương 400.000 đồng) Theo tôi được biết ở Nhật Bản, quy định “chỉ được hút thuốc ở nơi quy định” đang ngày càng trở nên phổ biến. Ở những tòa nhà lớn thì người ta có thể đặt địa điểm hút thuốc ngay bên trong nhưng đa phần nơi hút thuốc được đặt ở bên ngoài. Việc hút thuốc lá bị cấm ở những địa điểm như bến chờ xe bus, bên trong nhà ga xe điện hoặc trên đường đi… Ở những khu phố buôn bán sầm uất, trung tâm thương mại… nơi có nhiều người qua lại bạn cũng được khuyến khích không nên hút thuốc. Lý do là bạn không có quyền khiến những người không hút thuốc rơi vào trạng thái “hút thuốc thụ động”. Ngoài ra, để phòng tránh tình trạng bị hút thuốc thụ động (tức là hít phải khói thuốc lá), từ tháng 4/2020, luật bảo vệ sức khỏe đã được sửa đổi một phần. Theo luật này, hút thuốc hay không, không còn là “cách cư xử” nữa mà đã trở thành “quy định” . Về nguyên tắc các nhà hàng phải cấm hút thuốc và phải quy định nơi hút thuốc trong cửa hàng. Tùy quy mô của cửa hàng hoặc chính quyền địa phương mà việc xử lý có khác nhau nhưng nếu phát hiện ra sai phạm, có thể bị phạt tối đa là 500.000 yên (tương đương với khoảng trên 100 triệu đồng). Nước Nhật, nơi các bạn đang làm việc và học tập, những nơi được phép hút thuốc đang ngày càng ít đi. Kinh nghiệm của cá nhân tôi là ở những khu phố đông khách du lịch, trong đền/chùa hoặc trung tâm thương mại lớn kiểu gì cũng sẽ có những phòng hoặc khu vực cho phép hút thuốc. Đừng ngại hỏi người dân ở đó và hút thuốc đúng nơi quy định bạn nhé. Một địa điểm hút thuốc tại cơ quan

Bạn có thể gặp chút rắc rối ngoài ý muốn nếu chụp ảnh bằng điện thoại mà không phát ra tiếng “tách” hoặc tự tiện bắt chuyện với một cô/cậu học sinh nào đó ở Nhật… Chụp ảnh trong im lặng Ở Việt Nam, bạn thích để điện thoại phát ra tiếng “tách” khi chụp ảnh hay thích nó tuyệt đối yên tĩnh là quyền của bạn, và thực tế thì cũng chẳng ai quan tâm. Tuy nhiên, ở Nhật, sẽ có người quan tâm nếu bạn chụp một tấm ảnh mà chiếc dế yêu của bạn chẳng phát ra âm thanh gì. Một vài người từng mua Iphone ở Nhật đều sẽ bất ngờ khi bạn không thể tắt được âm thanh khi chụp ảnh. Tại sao lại như vậy? Bắt đầu từ năm 2001, để đối phó với việc chụp ảnh trộm, các công ty điện thoại di động ở Nhật Bản đã tự áp dụng quy định điện thoại buộc phải phát ra âm thanh khi chụp ảnh và sau đó các nhà sản xuất điện thoại đã đi theo quy định này. Evacomics Nguyên nhân là vào năm 2000, có một nhân vật đình đám trong giới nghệ sĩ, dùng điện thoại chụp lén dưới váy của 1 phụ nữ đi thang cuốn tại 1 nhà ga ở Tokyo, bị phát hiện và bị thông báo cho cảnh sát. Sau đó nhân vật này bị truy tố về tội Vi phạm Sắc lệnh chống Hành vi gây phiền toái của thủ đô Tokyo. Sau sự việc này, 1 công ty điện thoại di động của Nhật đã quyết định chỉ để chế độ chụp ảnh phát ra tiếng. Dần dà, các công ty khác cũng áp dụng theo. Cũng chính vì vậy để ngăn hành vi thiếu đạo đức này, ngoài việc dán các cảnh báo ở ga tàu thì các nhà mạng ở Nhật khi bán điện thoại cũng sẽ khóa luôn chức năng tắt tiếng chụp ảnh. Vì vậy nếu bạn mua điện thoại ở Nhật thì không thể thay đổi được chức năng im lặng khi chụp ảnh. Ngoài ra, tại một số nơi cấm chụp ảnh như viện bảo tàng, shop thời trang thì việc chiếc điện thoại phát ra âm thanh cũng sẽ ngăn cản được hiện tượng chụp trộm các tác phẩm trong bảo tàng hoặc sản phẩm trong cửa hàng. Tuy nhiên cũng vẫn có những người cài đặt ứng dụng chụp ảnh không phát ra âm thanh để thử chụp trộm. Đừng tự ý bắt chuyện với học sinh Đây là một câu chuyện có thật: Năm ngoái, bạn tôi mời mẹ (từ giờ gọi là cô A) sang Nhật vừa để du lịch, vừa tiện giúp cô ấy trông em bé. Trước khi sang Nhật, cô A có trải qua một lớp học tiếng Nhật giao tiếp nên cũng bặp bẹ nói được dăm ba câu xã giao. Vào một ngày đẹp trời, cô A đang đi dạo tập thể dục thì gặp một nhóm học sinh cấp 1 đang tan học. Ở Việt Nam, dăm ba câu hỏi xã giao như: “Cháu học lớp mấy, trường nào”, “Nhà cháu ở đâu”… hoàn toàn vô hại. Người hỏi thật ra cũng chẳng quan tâm cho lắm đến câu trả lời. Giữ nguyên thói quen đó, cô A rất hồn nhiên hỏi một cậu bé Nhật đang đứng trước cổng trường những câu tương tự. Chú bé bỗng dưng thay đổi sắc mặt, vội vã chạy vào trường… mách thầy giáo về việc đột nhiên có người lạ tiếp cận. Thầy giáo vội vàng chạy ra cổng trường tra hỏi, chất vấn cô A cả nửa tiếng, thậm chí còn định báo cảnh sát. Ở Nhật là vậy các bạn ạ. Học sinh đi học thậm chí còn phải báo cáo cả quãng đường đi và về cho nhà trường quản lý nên có bất kỳ điều gì khác thường xảy ra sẽ gây ra vô số phiền hà không đáng có. Trước kia, Nhật Bản không đến mức thận trọng như vậy nhưng đã từng xảy ra việc học sinh trên đường đi học bị bắt cóc hoặc bị lạm dụng tình dục khiến cho các bậc phụ huynh nâng cao ý thức tự bảo vệ do lo ngại khả năng bảo vệ trẻ em của cộng đồng địa phương bị giảm đi. Đặc biệt là trong giai đoạn từ năm 1988 đến 1989, đã xảy ra vụ án 4 bé gái ở Tokyo và Saitama bị bắt cóc và sau đó bị giết hại (kẻ gây ra tội ác là nam giới, sau đó bị bắt và phải chịu án tử hình). Việc này ảnh hưởng lớn tới câu chuyện nói trên. Ngoài ra thì cá tính chung của người Nhật cũng khá rụt rè. Người Nhật rất đề cao quyền riêng tư nên hiếm khi chủ động bắt chuyện hoặc ngỏ ý giúp đỡ người lạ. Một cô bạn người Mỹ của tôi kể rằng, cô phải di chuyển ở nhà ga xe điện với 2 chiếc vali lớn nhưng không có người Nhật nào chủ động giúp đỡ. Tuy nhiên, khi cô ngỏ ý nhờ giúp đỡ thì một người đàn ông Nhật đi ngang qua lại cực kỳ nhiệt tình. Nhiều người cho rằng “người Nhật lạnh lùng”, nhưng thực tế, có nhiều người Nhật rất nhiệt tình giúp đỡ du học sinh, thực tập sinh kỹ năng đang học tập và làm việc tại Nhật. Còn tại sao họ không thể hiện được nhiệt tình hơn, thì đó là văn hóa và tinh thần của người Nhật. Cho tiền người vô gia cư Ở Việt Nam, bạn tình cờ gặp một người vô gia cư trên đường. Lòng trắc ẩn nổi lên, bạn giúp đỡ bằng cách cho họ tiền, quần áo. Tốt thôi, bạn thậm chí có thể nổi tiếng nếu ai đó tình cờ ghi lại câu chuyện và đăng lên mấy trang Facebook có đông người theo dõi. Nhưng ở Nhật, chưa chắc gì người vô gia cư đã thật sự cần sự giúp đỡ của bạn đâu nhé. Ở Nhật, đa phần người vô gia cư sẽ cố gắng tự làm một việc gì đó, như đi nhặt ống bơ, chai nhựa để bán, lấy tiền sinh sống, hoặc sống bằng sự hỗ trợ của các tổ chức về đồ ăn, nhu yếu phẩm. Trên trang reddit, một người đàn ông Úc từng chia sẻ việc anh ta bị người vô gia cư từ chối khi định cho họ chút tiền bố thí. Câu hỏi của anh này nhận được rất nhiều trả lời từ chính người Nhật. Đa phần khuyên anh bạn Úc rằng, nếu muốn giúp đỡ họ thì hãy làm một cách có tổ chức. Xin phép chính quyền, tạo ra một địa điểm phát đồ ăn, nhu yếu phẩm. Người Nhật muốn tạo ra công bằng xã hội và người vô gia cư cũng không phải là ngoại lệ. Nếu bạn chỉ giúp đỡ đơn lẻ một người thì những người khác sẽ ra sao? Chẳng có gì lằng nhằng ở đây cả. Đó đơn giản là tác phong của người Nhật thôi. Thạch Long

Bạn đừng mong có thể sạc thêm chút pin điện thoại ở quán café, khi qua đường phải nhìn hai bên cẩn thận thấy không có xe ô tô chạy tới mới sang đường và đừng thử đồ nếu chưa hỏi nhân viên! Sạc pin? Đừng hy vọng ở quán café Vào một ngày trời thu Hà Nội, bạn thong dong đi dạo quanh phố đi bộ Hồ Gươm rồi chợt nhận ra điện thoại sắp hết pin. Chuyện quá đơn giản ở Việt Nam: bạn cứ chạy đại vào một quán café nào đó, gọi một ly nước, tranh thủ nghỉ ngơi và cắm nhờ cái sạc pin. Tuy nhiên, chuyện tưởng như rất đơn giản này lại không hề đơn giản ở Nhật đâu nhé. Rất nhiều bạn Việt Nam và cả quốc tế tỏ ra ngỡ ngàng khi vô số quán café ở Nhật không cho phép bạn cắm sạc pin. Họ dán hẳn thông báo bằng cả tiếng Nhật lẫn tiếng Anh về việc: “Không được sử dụng ổ cắm điện”. Chủ đề này đã từng được thảo luận cực kỳ sôi nổi trên Quora và TripAdvisor sau khi một anh chàng người Mỹ bị từ chối sạc pin trong quán café ở Tokyo và tỏ ra vô cùng khó chịu vì điều đó.  Không hiếm gặp những thông báo thế này ở các địa điểm công cộng tại Nhật Lý giải rất đơn giản: Ổ cắm của quán café hay các cửa hàng tiện lợi thuộc quyền sở hữu của người chủ, không phải của bạn. Người Nhật rất rõ ràng chuyện này. Vậy nên Nhật Bản mới rộ lên dịch vụ cho thuê… sạc pin di động ở các cửa hàng tiện lợi hoặc bạn phải sử dụng dịch vụ ở một số cửa hàng cho phép sạc pin như quán café Starbucks, siêu thị Donkihote, quán café internet.  Muốn qua đường hãy đi ở vạch ngựa vằn Đây là một câu chuyện hoàn toàn có thật: Chị họ tôi sống bên Nhật tính đến nay đã 15 năm. Mới đây, chị đưa 2 cậu con trai về Việt Nam chơi và đã phải trải qua một phen hồn bay phách lạc, khi chứng kiến cậu con trai lớn suýt nữa thì bị ô tô tải đâm.  Hóa ra chàng ta thấy đèn xanh cho người đi bộ đã bật sáng và cứ thế thong dong qua đường trên vạch ngựa vằn ở ngã tư. Một chiếc ô tô phóng tới, cậu ta đinh ninh rằng xe sẽ dừng lại nhường đường cho người đi bộ. Nhưng chiếc xe không những không giảm tốc mà còn bóp còi inh ỏi, hùng hổ lao về phía trước suýt nữa thì tông trúng cậu cháu của tôi. Muốn qua đường ở Nhật hãy sử dụng vạch ngựa vằn Ở Việt Nam, nhận thức của một bộ phận lái xe về quyền lợi của người đi bộ còn hạn chế. Nhưng ở Nhật, người đi bộ lại chính là đối tượng… quyền lực nhất trên đường. Một khi đèn xanh dành cho người đi bộ đã bật sáng, bạn có thể điềm nhiên qua đường trong sự nhường nhịn tuyệt đối của các phương tiện khác. Ngay cả một chiếc xe được phép rẽ trái hay rẽ phải khi đèn xanh cho phép người qua đường thì cũng phải dừng lại khi có người đi bộ đang băng qua vạch ngựa vằn, chờ đến khi người đi bộ thật sự an toàn mới dám lăn bánh. Ở Nhật Bản, khi học lấy bằng lái xe, học viên được hướng dẫn triệt để về “Quy định ưu tiên người đi bộ”. Vạch ngựa vằn ở những ngã tư bình thường cho phép người đi bộ và xe đạp cùng đi qua. Tuy nhiên, ở Nhật Bản còn có một kiểu vạch ngựa vằn ở những ngã tư, ngã năm được gọi là scramble crossing – nơi mà khi đèn xanh bật sáng tất cả mọi người ở các bên đều có thể qua đường cùng một lúc. Ví dụ như ngã tư huyền thoại Shibuya. Theo ước tính của bộ giao thông Nhật thì ngã tư Shibuya có thể chứng kiến… 3.000 người qua đường cùng một lúc. Ở những nơi qua đường kiểu này, cả người đi xe đạp cũng phải xuống xe dẫn qua đường chứ không được đi như ở những nơi có vạch ngựa vằn bình thường khác. Vì vậy nếu đang đi xe đạp, hãy xuống dắt xe bạn nhé. Vì người đi bộ có quyền lực rất lớn nên chúng ta hãy đàng hoàng qua đường trên vạch ngựa vằn nhé. Tuy nhiên ngay cả khi đèn xanh cho phép qua đường thì chúng ta vẫn cần phải thận trọng. Trẻ em Nhật khi còn ở tiểu học luôn được dạy rằng “Trước khi qua đường, phải nhìn trái, nhìn phải, xác nhận không có xe ô tô thì vừa giơ 1 tay lên vừa qua đường”.  Có lẽ chính vì cả người lái xe và người đi bộ đều được giáo dục kỹ về quy định an toàn nên tai nạn giao thông ở Nhật khá thấp. Đừng thử đồ nếu chưa hỏi nhân viên Đa phần các shop thời trang ở Việt Nam cho phép bạn thử đồ thoải mái mà không cần phải báo cho nhân viên mỗi lần mang đồ vào thử. Nhưng ở Nhật, bạn nên báo cho nhân viên nếu cần thử đồ. Có 2 nguyên nhân tại sao bạn nên làm việc này. Thứ nhất, để nhân viên shop kiểm soát số lượng đồ bạn mang vào phòng thử. Thứ hai, liên quan tới dịch vụ của Nhật: Người Nhật muốn mang tới cho bạn sự phục vụ tốt nhất có thể nên hãy tận hưởng nó. Thường ở trước cửa vào khu thử quần áo sẽ có ít nhất một nhân viên đứng đó, hỏi số lượng bạn mang vào thử, hướng dẫn bạn vào phòng thử. Rồi khi bạn đã vào phòng thử, họ giúp bạn xếp lại đôi giày ngay ngắn, đứng chờ để đổi size cho bạn hoặc có thêm bất kỳ tư vấn cá nhân nào. Hãy tận hưởng niềm vui của một thượng đế các bạn nhé. 

Mặc bộ đồ ra đường, xông vào thang máy khi người bên trong còn chưa đi ra, đèo người trên 6 tuổi ở yên sau xe đạp, hỏi quá nhiều thông tin cá nhân là những điều có thể chấp nhận ở Việt Nam nhưng ở Nhật thì xin đừng. Bộ đồ chỉ để mặc ở nhà Vào ngày Halloween cách đây vài năm, mạng xã hội Việt Nam từng xôn xao lan truyền hình ảnh 3 anh chàng ngoại quốc hóa trang thành 3 bà nội trợ thuần Việt. Họ đội nón, mặc bộ đồ lụa trông rất khôi hài. Trên trang Facebook Hanoi expats (người nước ngoài sống ở Việt Nam), dân mạng quốc tế vui vẻ thừa nhận, chuyện người Việt tặc lưỡi mặc nguyên bộ đồ ở nhà chạy ù ra đầu phố đi chợ là bình thường và khá đặc trưng. Nếu bạn có thói quen đó, ở Việt Nam thì ok nhưng sang Nhật thì đừng bạn nhé. Bạn đã từng nghe chuyện người Nhật kể cả có chạy ù ra combini cũng phải trang điểm chưa? Thật ra đây chỉ là một câu chuyện phóng đại, nhưng phần nào đó nó đúng với thực tế. Người Nhật rất chỉnh chu, coi trọng hình thức nên họ luôn muốn xuất hiện một cách đẹp đẽ nhất ở nơi công cộng và là cách tôn trọng những người xung quanh. 3 anh chàng tây hóa trang thành bà nội trợ chuẩn Việt Ở Nhật, những trang phục ở nhà thì chỉ nên mặc ở nhà thôi, còn ra đường tốt nhất là nên chỉnh chu nhất có thể nếu không muốn trở nên lạc lõng giữa cả một cộng đồng ai ai cũng quần là áo lượt bạn nhé. Đừng vội vàng xông vào thang máy Tôi có thâm niên hơn 10 năm làm việc ở các tòa nhà văn phòng kiểu mẫu ở Hà Nội trước khi sang Nhật nên tôi biết rất rõ thói quen đi thang máy của dân văn phòng nói riêng và người Việt nói chung. Rất rất nhiều người có thói quen đứng chắn cửa thang máy, vừa mở cửa là vội vàng xông vào đôi khi đâm sầm luôn vào người đang bước ra. Chuyện này ở Việt Nam chắc chỉ gây khó chịu thôi chứ không bị lên án. Nhưng sang Nhật, bạn có thể nhận về những cái lườm nguýt khó chịu, thậm chí là lời góp ý nếu cửa thang máy vừa mở đã vội xông vào. Văn hóa đi thang máy ở Nhật rất lịch thiệp: Cửa thang mở, người đứng ngoài sẽ chờ dịch về 2 bên thang, tạo một lối đi cho người ở trong đi ra. Kể cả bên trong không có ai thì người Nhật cũng chủ động bước nép về một phía. Người đứng sát bảng điều khiển thang, dù không ai phân công, nhưng sẽ giữ nút “mở cửa” nếu có ai đó muốn đi ra, và trong đa số trường hợp thì người giữ nút mở cửa sẽ là người ra cuối cùng để đảm bảo chắc chắn rằng không ai bị cửa thang máy kẹp phải. Ngoài ra thì kể từ khi Covid-19 bùng phát, chính phủ Nhật có khuyến khích người dân nên sử dụng thang bộ nếu chỉ phải lên 1-2 tầng, vừa tăng cường sức khỏe, vừa tránh nguy cơ. Vậy nên nếu được thì chỉ định lên 1-2 tầng thì ta hãy hạn chế dùng thang máy bạn nhé. Hỏi han quá nhiều về thông tin cá nhân Ở Việt Nam, đôi khi chỉ sau tầm 20-30 phút nói chuyện với một người mới quen, nếu cảm thấy hạp hạp ý, bạn có thể tương đối thoải mái hỏi đối tác những thông tin cá nhân như gia đình, nhà cửa, sở thích, thậm chí cả… mức lương. Người Việt chúng ta thân thiện bậc nhất thế giới mà (có bảng xếp hạng hẳn hoi). Điều này không có nghĩa là người Nhật kém thân thiện đâu, chỉ là thói quen của họ rất ngại và cảm thấy vô cùng kỳ lạ nếu bạn hỏi quá nhiều câu hỏi mang tính đời tư cá nhân. Tôi có người bạn. Anh này nói chuyện được dăm ba chục phút với một cô phục vụ thân thiện đã hỏi nhà cô ấy ở đâu, gia đình có mấy người, bố trước làm nghề gì… Mặt cô ấy chuyển hẳn sắc thái rồi tế nhị từ chối và bỏ đi. Người Nhật tương đối nguyên tắc và hơi “quy trình hóa” mọi việc nên ngay cả chuyện làm bạn với ai, họ cũng cần thời gian, quá trình để bắt đầu cảm thấy nên chia sẻ những thông tin cá nhân. Đèo nhau trên chiếc xe đạp Thú nhận đi, nhắc tới biểu tượng tuổi học trò, tôi tin rằng đa phần bạn đọc sẽ ngay lập tức tưởng tượng hình ảnh những cô cậu học trò đèo nhau trên chiếc xe đạp, tà áo dài bay bay, trên đầu hoa phượng nở. Nó là kinh điển rồi. Nhưng hình ảnh kinh điển ở Việt Nam sang tới Nhật lại là… phạm pháp nhé. Luật giao thông đường bộ ở Nhật quy định trường hợp 2 người được đèo nhau như sau: 1. Người điều khiến xe đạp phải từ 16 tuổi trở lên. 2. Phải lắp ghế ngồi dành cho trẻ em và 3. Chỉ được phép đèo trẻ em từ 6 tuổi trở xuống. Đây là những quy định cơ bản và còn có những quy định chi tiết hơn nữa. Vì thế việc 2 người lớn đèo nhau là vị phạm luật giao thông của Nhật. Ngoài ra ở Nhật đã từ lâu cấm việc uống rượu rồi đi xe đạp. Theo Nghị định 100/2019/NĐ-CP của Việt Nam quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ và đường sắt ban hành ngày 30/12/2019 thì người đi xe đạp nếu uống rượu bia cũng bị xử phạt. Như vậy dù ở Nhật Bản hay ở Việt Nam, dù đi xe máy hay xe đạp thì đã uống rượu rồi thì đừng đi xe bạn nhé. （Thạch Long）

Căng cơ bụng thì trùng cơ mắt. Nhưng điều đó chỉ được vui vẻ chấp nhận ở Việt Nam thôi chứ ở Nhật thì không nhé. Để lộ ngón tay cái khi nhìn thấy xe tang Khoảng hơn 1 năm trước, vào một ngày trời mưa, tôi mang ô đến trường cho con gái rồi nhân tiện cùng con đi bộ về nhà. Tôi đi phía sau, con gái cùng các bạn của cháu tung tăng phía trước. Đột nhiên một cô bé hét toáng lên: “Giấu ngón tay cái đi” khi nhìn thấy một chiếc xe màu đen chuẩn bị đi ngang qua. Cô bé vội vàng giấu cả 2 bàn tay ra sau lưng, những cô bé khác cũng nhanh chóng làm theo. Chỉ có tôi và con gái ngơ ngác không hiểu chuyện gì đang xảy ra. Hỏi ra mới biết, trẻ con Nhật được người lớn dạy phải giấu ngón tay cái khi nhìn thấy xe tang. Người Nhật coi mỗi ngón tay đại diện cho một thành viên trong gia đình và ngón tay cái chính là “ngón tay cha mẹ”. Vậy nên những trẻ em Nhật cảm thấy có trách nhiệm phải bảo vệ cha mẹ khi nhìn thấy xe tang, chiếc xe được coi là điều xui xẻo. Hơn nữa từ xưa, người Nhật cho rằng giấu ngón tay cái đi thì ma quỷ sẽ không thể nhập vào người được hoặc nắm ngón tay cái thì tinh thần được củng cố có thể tự bảo vệ mình. Trải qua năm tháng, việc giấu ngón tay cái đã khiến người ta liên tưởng tới “cha mẹ” và việc giấu ngón tay trở thành phong tục nhằm tránh việc “không được ở bên cha mẹ lúc lâm chung” hoặc “không khiến cha mẹ qua đời sớm”. Tìm hiểu sâu hơn lại càng bất ngờ khi chuyện giấu ngón tay cái đã xuất hiện từ thời xa xưa. Trong truyện dân gian Nhật Bản từng đề cập chuyện trẻ em phải giấu ngón tay cái khi đi bộ vào buổi tối nếu không muốn bị lừa bởi một con cáo hoặc để tránh khỏi những dịch bệnh. Ngày nay, có rất nhiều người Nhật Bản trưởng thành vẫn có thói quen giấu ngón tay cái một cách bản năng khi nhìn thấy xe tang. Có thờ có thiêng, có kiêng có lành mà. Cọng trà trong cốc – điềm báo may mắn Bạn pha một ấm trà ngon, rót ra chén, hít hà và thưởng thức. Đó là một quy trình đầy nghệ thuật, thanh tao, thư giãn. Ly trà thơm, bốc khói, xanh biếc, trong vắt thì còn gì tuyệt vời hơn? Nhưng bỗng dưng trong ly trà của bạn xuất hiện một cọng trà nhỏ từ trong ấm rơi ra, bạn sẽ làm gì? Vớt nó lên và vứt đi chứ làm gì nữa. Ở Việt Nam thì OK, nhưng ở Nhật thì đừng. Nếu bạn nhìn thấy trong chén trà của mình một nhánh trà thì nó được gọi bằng từ Chabashira. Nếu cọng trà đó nổi đứng trong tách trà, người ta nói “Chabashira ga tatsu - cọng trà đứng”. Người Nhật coi nhánh trà có thể đứng trong cốc nước giống như một điềm báo may mắn, mang lại sự thịnh vượng và sức khỏe cho gia đình. Cũng có truyền thuyết cho rằng chuyện này bắt nguồn từ việc ngày xưa có người thương nhân không bán được hết loại trà kém chất lượng nên bịa ra chuyện chabashira để dễ bán hàng. Còn nhớ mấy năm trước, có một đoạn phim quảng cáo trà có liên quan tới chabashira. Đoạn phim quay cảnh 2 vợ chồng già đang uống trà. Người chồng nhìn thấy cốc trà của mình có cọng chabashira, nhân lúc vợ không để ý, ông lặng lẽ chuyển cốc trà đó cho vợ. Cảnh người chồng quan tâm tới vợ trong đoạn phim quảng cáo thể hiện tình cảm vợ chồng thật cảm động. Đừng ngủ sau khi ăn Ở Việt Nam, chuyện căng cơ bụng kéo theo chùng cơ mắt diễn ra hàng ngày. Ngả lưng làm một giấc ngắn sau bữa cơm trưa thì còn gì tuyệt vời hơn. Nhưng ở Nhật, nhiều trẻ con tin rằng chúng sẽ bị biến thành một con bò nếu nằm ngủ ngay sau khi ăn. Người Nhật dùng cách này để dạy trẻ em phép lịch sự. Đây là nét văn hóa được lưu truyền từ khá lâu. Thời xa xưa, người Nhật ngồi bệt xuống sàn gỗ để dùng bữa nên chuyện ngả lưng ngay lập tức sau bữa ăn diễn ra tương đối thường xuyên. Rất nhiều người già coi đây là một hành động lười biếng và bất lịch sự. Vậy nên thế hệ trước mới nghĩ ra chuyện “biến thành bò” để đám trẻ con sợ và không lười biếng thả phịch xuống sàn sau bữa ăn. Thời nay, chuyện ngủ ngay sau khi ăn còn được coi là hành động của những kẻ lười biếng và béo phì. Khá nhiều người nói rằng, hành động ngủ ngay sau khi ăn thuộc đặc quyền của những vận động viên Sumo – những người muốn tăng cân thật nhanh. Người Nhật rất chú trọng đến thể hình nên họ rất sợ việc lên cân. (Thạch Long)

Ở Việt Nam, bạn có thể thoải mái đánh một giấc vào buổi trưa sau khi lấp đầy cái dạ dày trống rỗng. Nhưng ở Nhật, giấc ngủ trưa sẽ đồng nghĩa với sự lười biếng. Người Nhật không ngủ trưa? Giấc ngủ trưa đã được khoa học chứng minh là rất có lợi cho sức khỏe. Theo các chuyên gia, một giấc ngủ ngắn từ 10 – 20 phút giúp bạn tỉnh táo và tăng cường năng lượng tốt nhất trong tất cả các khoảng thời gian ngủ. Biết là ngủ trưa rất tốt nhưng đừng dại mà lôi chăn chiếu trải ra sàn đánh một giấc vào giờ nghỉ trưa nếu bạn đang đi làm ở Nhật. Bạn có nhớ Nobita trong truyện Doraemon không? Cu cậu bị chúng bạn coi là lười biếng chỉ vì lỡ chợp mắt vào một trưa Hè oi ả. Ở Nhật, bạn sẽ rất thường xuyên thấy cảnh người Nhật làm việc xuyên trưa. Những người mang cơm trưa theo sẽ ăn suất của mình rất nhanh rồi tiếp tục công việc. Họ sẽ được coi là chăm chỉ. Những người không mang cơm trưa theo hoặc là ra quán ăn, hoặc là vào combini mua cơm suất rồi mang ra công viên ngồi ăn. Nhân chuyện ăn trưa ở công viên thì đây cũng là một trong những sự khác biệt dẫn tới tình trạng người Việt thích ngủ trưa còn người Nhật (và một số quốc gia khác) thì không. Nó liên quan tới khí hậu. Nhật Bản là nước ôn đới nên số ngày lạnh sẽ nhiều hơn ngày nóng. Vậy nên người Nhật rất thích khí hậu vào buổi trưa, khi mặt trời chiếu ánh nắng ấm áp. Còn ở Việt Nam thì bạn biết rồi đó. Cái tầm 40 - 45 độ mà kéo ra công viên ăn cơm chắc phát điên mất. Tuy nhiên gần đây, tại Nhật Bản, thái độ đối với việc “ngủ trưa” cũng đã có sự thay đổi. Như đã nói trên, giấc ngủ trưa ngắn độ 30 phút sẽ khiến cơ thể sảng khoái và tăng năng suất công việc, nên một số công ty bắt đầu có trang bị phòng nghủ để khuyến khích nhân viên ngủ trưa. Nhưng đa phần người Nhật đều không ngủ trưa. Luôn sẵn sàng trong tư thế đón khách Tôi biết nhiều bạn Việt Nam mở được quán ăn, shop thời trang ở Nhật. Khi không có khách, các bạn rất thoải mái ngồi lướt Facebook, chơi game hoặc xem một bộ phim trên điện thoại. Khách vào mới tạm dừng, đứng dậy tiếp khách. Nhưng đừng dùng cách đó nếu các bạn làm việc cho một cửa hàng dịch vụ của Nhật, như cắt tóc, bán hàng thời trang chẳng hạn. Người Nhật sẽ luôn đứng trong tư thế chào đón khách. Bạn không nghe nhầm đâu: Họ luôn luôn đứng, kể cả ghế đầy trong cửa hàng. Gần chỗ tôi có một cửa hàng cắt tóc của Nhật. Nhân viên đứng làm việc suốt 8 tiếng đồng hồ.  Trong quá trình tiếp khách, ngay cả khi khách mời bạn ngồi cạnh họ bạn cũng không được phép ngồi. Hãy chống đầu gối xuống sàn nhà như thể đang quỳ. Không có gì đáng xấu hổ ở đây cả. Đối với người Nhật thì khách hàng là thượng đế, nên không có chuyện bạn ngồi ngang hàng với thượng đế đâu. Nhớ mang rác…về nhà Ở Việt Nam có 2 kiểu vứt rác chính: Vứt vào thùng rác công cộng, hoặc (rất xin lỗi) vứt toẹt ra gốc cây. Chẳng có ai dở hơi lại mang rác về nhà làm gì. Nhưng ở Nhật chuyện này là hoàn toàn bình thường. Bạn sẽ rất hiếm khi gặp những thùng rác công cộng ở ngoài đường tại Nhật. Lý do? Vì trong quá khứ đã từng xảy ra nhiều vụ việc có liên quan tới thùng rác công cộng, nên người Nhật sợ có ai đó sẽ bỏ những vật nguy hiểm, ví dụ như… một quả bom trong thùng rác chẳng hạn! Vì vậy họ rất hạn chế để thùng rác nơi công cộng. Bạn chỉ có thể vứt chai nhựa, vỏ lon vào các thùng rác dựng cạnh máy bán hàng tự động. Còn rác thải sinh hoạt như thức ăn, vỏ hộp, túi nylon thì làm ơn mang về nhà, phân loại và bỏ ra nơi quy định theo lịch vứt rác trong tuần chứ đừng cố đi tìm thùng rác làm gì cho bực mình. Đừng tự rót rượu cho bản thân Ở Việt Nam có một kiểu nhậu mỗi ông ôm một chai rồi tự rót cho bản thân. Chuyện quá ư là bình thường. Nhưng ở Nhật, bạn sẽ bị coi là… bất lịch sự nếu tự rót rượu cho bản thân mình. Nghe kì quặc lắm đúng không, nhưng đây là văn hóa Nhật. Văn hóa “chuốc rượu” của Nhật Bản như sau: Hãy để cho người khác rót cho mình, uống một ngụm xong thì đáp lễ bằng cách rót lại cho họ. Nếu bạn đang ở trong một bàn tiệc, đừng uống ly của mình cho đến khi tất cả các thành viên khác trong bàn đều có ly trước mặt. Khi ăn kiểu mỗi người được dọn một bàn riêng cũng vậy. Đợi khi tất cả mọi người đều có phần rồi thì ta hay bắt đầu ăn nhé! Khi có ai đó rót cho bạn, hãy đảm bảo là ly của bạn hoàn toàn cạn sạch. Nếu tửu lượng của bạn hơi yếu, hãy để ly của mình luôn đầy. Người Nhật sẽ không ép bạn uống trong đa số tình huống (tất nhiên có trường hợp ngoại lệ). Khi tham dự một bữa tiệc của công ty thì người trẻ nhất sẽ đảm trách nhiệm vụ gọi đồ uống và rót cho những đàn anh, đàn chị của mình. Cuối cùng, hãy nhớ rằng nên dùng 2 tay để cầm chai hoặc bình rượu để rót hoặc cầm cốc để đón nhận rượu do người khác rót cho mình. Đó là lịch sự tối thiểu thôi mà.