Diễn ra từ ngày 29/4 đến 5/5 hàng năm, Tuần lễ Vàng (Golden Week) là kỳ nghỉ dài nhất trong năm của người Nhật. Năm nay, do dịch bệnh do vi-rút corona chủng mới, nên người dân được khuyến cáo hạn chế đi ra ngoài. Nhân dịp này chúng ta cùng tìm hiểu về lịch sử, ý nghĩa và các hoạt động phổ biến của người Nhật trong dịp này. Nhật Bản đang kêu gọi người dân thực hiện “hạn chế ra ngoài” và “ở nhà Tuần lễ vàng” để ngăn sự lan tràn của đại dịch COVID-19 Tại sao gọi là tuần lễ vàng? Vào tháng 7/1948, Nhật Bản ban hành đạo luật “Ngày lễ quốc gia” bao gồm 16 ngày lễ trong năm, trong đó có 4 ngày lễ nối tiếp nhau trong 1 tuần (từ 29/4 đến 5/5) tạo nên 1 tuần nghỉ ngơi cho người lao động Nhật Bản. Chính phủ Nhật với mong muốn tạo điều kiện cho người dân đi du lịch nghỉ ngơi giải trí nên đã tạo thêm một ngày nghỉ nằm giữa 4 ngày trên, làm thành kỳ nghỉ dài nhất trong năm tại Nhật. Một tuần thoát khỏi nhịp công việc hối hả và căng thẳng thúc đẩy người Nhật dành toàn bộ thời gian cho các hoạt động giải trí mà thông thường chỉ có thứ Bảy và Chủ Nhật thôi thì không thể thực hiện được. Đây cũng là dịp hốt bạc của 2 ngành công nghiệp phim ảnh và du lịch. Vào năm 1951, bộ phim Jiyu Gakko (Trường học tự do) bán được số lượng vé cao kỷ lục trong dịp Tuần lễ vàng (nhiều hơn cả dịp Năm mới và lễ Obon). Xuất phát từ việc này, Giám đốc của hãng phim Daiei Film đã gọi 7 ngày nghỉ lễ này là Tuần lễ vàng. Cách gọi này dựa theo tiếng lóng “giờ vàng” thường xuất hiện trên sóng phát thanh Nhật. Tuy nhiên, ai cũng hiểu đơn giản rằng, 7 ngày nghỉ kéo dài từ 29/4 đến 5/5 hàng năm là thời cơ hốt vàng hốt bạc của các ngành dịch vụ Nhật. Từ năm 2007 trở đi, tuần lễ vàng của Nhật bao gồm 4 ngày lễ sau: 1Ngày 29/4 là Ngày Showa, ngày sinh của Thiên Hoàng Showa. 2Ngày 3/5 là Ngày kỷ niệm Hiến pháp. 3Ngày 4/5 là Ngày Xanh. 4Ngày 5/5 là Ngày lễ Thiếu nhi Tên gọi của những ngày lễ đều có nguồn gốc của nó. - Ngày 4/5 vốn là ngày thường, nhưng do nằm kẹp giữa 2 ngày lễ 3/5 và 5/5 nên từ năm 1985, theo Luật ngày nghỉ lễ sửa đổi của Nhật Bản, ngày này được gọi là “Ngày nghỉ lễ quốc dân”. - Ngày 29/4 vốn là sinh nhật thiên hoàng Showa. Năm 1989, thiên hoàng Showa qua đời ngày này được đặt tên là “Ngày xanh” do sinh thời “Thiên hoàng Showa vốn là người hiểu biết sâu rộng về thực vật và rất yêu thích thiên nhiên”. Sau đó, năm 2007 với cách diễn giải “Thời kỳ Showa là thời kỳ trải qua nhiều biến động nhưng đã thực hiện được việc khôi phục và đảm bảo cho tương lai của đất nước” nên từ năm 2007, ngày 29/4 được đổi tên là “Ngày Showa”. Cũng nhân dịp này, ngày “Ngày nghỉ lễ quốc dân” vào ngày 4/5 được đổi thành “Ngày Xanh”. - Ngày 3/5 là ngày kỷ niệm “Hiến pháp Nhật Bản” được ban hành ngày 3/5/1947, tức 1 năm trước khi luật Nghỉ lễ của Nhật chính thức có hiệu lực. - Ngày 5/5 là “Ngày lễ Thiếu nhi”, được trở thành ngày nghỉ theo luật Ngày nghỉ lễ ban hành năm 1948. Theo luật này, ngày này là để “Bày tỏ sự tôn trọng nhân cách của trẻ em, mong muốn các em được hạnh phúc, đồng thời sự cảm tạ đối với người mẹ”. Ngày này vốn là tiết “Đoan ngọ” theo văn hóa Trung Hoa vốn để chúc phúc cho các bé trai nhưng cùng với việc ban hành đạo luật về ngày nghỉ lễ, ngày này được coi là ngày “chúc mừng sự trưởng thành và sức khỏe cho trẻ em”. Vào ngày Tết Thiếu nhi, Nhật Bản treo cờ cá chép koinobori trên cây nêu dựng trong vườn với 3 chú cá chép bằng vải tượng trưng hạnh phúc. Còn tại sao lại là cờ cá chép? Vì trong truyền thuyết của Trung Quốc có sự tích cá chép vượt vũ môn hóa rồng, nên những lá cờ cá chép ở Nhật được tạo ra với khát vọng tương tự. Hiện nay do nhiều gia đình sống ở các căn hộ chung cư nên cũng có nhiều bộ cá chép nhỏ để có thể treo ngay trên ban công mỗi gia đình. Cờ cá chép koinobori (trái) và búp bê võ sĩ (phải) trong ngày Tết Thiếu nhi Quang cảnh tuần lễ vàng năm 2020: khu vui chơi đóng cửa và người dân hạn chế ra ngoài Thông thường, vào dịp này, các khu vực công cộng ví dụ như công viên, Golden Week sẽ tô vào bầu không khí những sắc màu rực rỡ. Những tiếng cười giòn tan, những gia đình quây quần quanh bộ dụng cụ picnic, tận hưởng cuộc sống. Đáng tiếc rằng, Tuần lễ Vàng năm 2020 rơi đúng vào thời điểm thế giới đang phải căng mình chống chọi với căn bệnh COVID-19 do vi-rút corona chủng mới gây ra. Nhiều địa điểm giải trí công cộng vắng bóng người. Chắc hẳn, năm nay, các gia đình chỉ quây quần bên nhau tại nhà hoặc tới các địa điểm như công viên để vui chơi. Tuần lễ Vàng 2020, quang cảnh ở các địa điểm du lịch nổi tiếng của Nhật Bản đều khác biệt. Thể theo tuyên bố tình trạng khẩn cấp của chính phủ Nhật Bản, chính quyền địa phương trên cả nước đều kêu gọi du khách hãy thực hiện giãn cách và không đến du lịch ở địa phương mình. Những khu vực nghỉ dưỡng suối nước nóng ở xung quanh núi Phú Sĩ cũng như những địa điểm nổi tiếng trong thủ đô Tokyo đều vắng lặng. Tình hình này đã ảnh hưởng nghiêm trọng tới việc kinh doanh nhà hàng, khách sạn, nhà trọ tại các địa điểm du lịch vốn đông khách hàng năm. Đỉnh núi Takano-san ở Tokyo : quang cảnh nhộn nhịp vào tuần lễ vàng thường niên (trái) và vắng lặng khi các cửa hàng đều đóng của năm nay ⒸẢnh của báo Mainichi Đường cao tốc vắng xe do hạn chế ra ngoài Cũng do tình trạng giãn cách xã hội mà hàng năm, cứ đến dịp Tuần lễ Vàng các tuyến đường cao tốc từ các trung tâm hướng ra địa phương thường tắc nghẽn trong những ngày đầu và từ địa phương về trung tâm thường tắc nghẽn vào những ngày cuối. Nhưng năm nay, các tuyến đường cao tốc cũng chỉ lác đác bóng xe ô tô mà thôi. Đường cao tốc Toumei trước trạm dừng Kouhoku : cảnh tắc đường hàng năm (trái) và vắng xe năm nay (phải) ⒸẢnh của báo Mainichi

Mấy năm đầu khi mới du học Nhật Bản, cứ đến dịp cuối tháng 4 đầu tháng 5, tôi thường thấy cảnh những con cá chép bằng vải sặc sỡ nhiều màu tung bay trên các góc nhà cao tầng từ các căn hộ hay trên ban công hoặc vườn nhà của những ngôi nhà ở Nhật và tôi thường tự hỏi không hiểu việc này có ý nghĩa ra sao. Sau này khi kết hôn (chồng tôi là người Nhật) và có con trai tôi mới được biết những chú cá chép vải đó là “Koinobori”, được treo lên trong ngày Kodomo-no-hi ( Ngày trẻ em ), một ngày nghỉ lễ ở Nhật Bản. １． Lịch sử của ngày Kodomo-no-hi Ngày lễ “Kodomo-no-hi” của Nhật Bản cũng tương tự như ngày Tết thiếu nhi 1/6 ở Việt Nam, ngày thể hiện tình yêu thương của mọi người đối với trẻ em. Ngày 5 tháng 5, vốn là tiết Tango no sekku (端午 の 節 句), tức “Tiết Đoan Ngọ” ở Trung Quốc, được tổ chức để chúc phúc cho các bé trai và sau đó được du nhập vào Nhật từ thời kỳ Nara. Năm 1948, chính phủ Nhật đổi tên chính thức thành “Ngày trẻ em- Kodomo no hi” với ý nghĩa là “Cầu mong cho sự trưởng thành và sức khỏe của trẻ em” và ngày này trở thành ngày nghỉ lễ của Nhật Bản. Tuy nhiên, hầu hết người Nhật vẫn coi ngày này là “Ngày của bé trai”. Có lẽ là do ngày 3 tháng 3 hàng năm, các bé gái được toàn xã hội nâng niu kỷ niệm trong dịp Hinamatsuri - Lễ búp bê dành cho bé gái rồi. ２． Ý nghĩa của việc treo cờ cá chép Koinobori Cờ cá chép do học sinh tiểu học địa phương vẽ, được treo tại trung tâm mua sắm (4/2021, Quận Nakano, Tokyo) Tại sao “Cờ cá chép- Koinobori” lại là biểu tượng của ngày lễ này? Điều này cần quay ngược lại với câu chuyện văn hóa được lưu truyền và lan tỏa vào Nhật Bản từ thời xa xưa. Cá chép được coi là biểu tượng của sự cố gắng nỗ lực và cả sức mạnh bền bỉ qua câu chuyện truyền thuyết của Trung Quốc “ Cá chép hóa rồng”. Trong văn học Việt Nam cũng có câu chuyện du nhập tương tự về “ Vượt vũ môn” này. Câu chuyện kể rằng, một đàn cá hỗn hợp đã cố gắng chiến đấu để vượt lên một thác nước gọi là “Ryumon” (龍門- Cổng rồng). Trong khi tất cả những con cá khác bỏ cuộc và trôi dạt về phía hạ lưu, những con cá chép vẫn cố gắng, và khi vào trong Ryumon, chúng đã biến thành rồng. Do câu chuyện cổ này mà trong tiếng Nhật một câu tục ngữ “Koi no taki-nobori- 鯉 の 滝 登 り”, để chỉ sự “nỗ lực bền bỉ” hoặc “thăng tiến”. Dần dà, để cầu mong cho sức khỏe cũng như sự trưởng thành và tương lai của bé trai, người dân thường treo cờ cá chép Koinobori và những chú cá chép bằng vải lụa nhiều màu sắc, một truyền thống trong tháng của Nhật Bản cũng trở nên nổi tiếng thế giới này. ３. Người Nhật làm những gì trong dịp Kodomo-no-hi Ngoài treo cờ cá chép, các gia đình Nhật Bản cũng bày những búp bê tướng quân mặc giáp sắt, hoặc mũ tướng quân. Gia đình tôi khi sinh con trai, cũng được ông bà nội tặng một bộ trưng bày ngày lễ Kodomo no hi, mô hình mũ tướng quân và một bức tranh rất đẹp. Những sự động viên tinh thần mang tính biểu tượng này khiến tôi cảm nhận những thông điệp tinh tế của việc chúc phúc và trân trọng nhau. Bồn tắm có ngâm lá cây Shobu Vào ngày này, các gia đình cũng hay làm những bữa ăn đặc biệt, giàu hương vị và màu sắc để chúc phúc cho bé trai, cầu mong cho bé sức khỏe. Người Nhật thường thả vào bồn tắm một ít lá “菖蒲 - Shobu”, một loại lá có mùi thơm và vì tên gọi của cây đọc lên trùng với từ “尚武 - shobu”- nghĩa là “chiến đấu” trong tiếng Nhật. Ngày lễ Kokomo-no-hi nằm trong Tuần lễ Vàng, dịp nghỉ lễ dài ngày ở Nhật, nên đây cũng là dịp để gia đình quây quần, chứng kiến sự trưởng thành mỗi năm của con cháu. ４． Món ăn trong ngày Kodomo-no-hi Bánh dày nhân đỗ Kashiwa-mochi Cũng giống như ở Việt Nam, ở Nhật Bản, mỗi dịp lễ lại đi kèm theo những loại món đặc biệt. Dịp lễ Kodomo-no-hi cũng không ngoại lệ. Người Nhật hay nấu xôi đậu đỏ sekihan, hoặc chimaki, một loại bánh ngọt làm từ gạo nếp, gói trong lá tre. Các cửa hàng thường bày bán Kashiwa-mochi (柏 餅), một món bánh nếp nhân đỗ ngọt bọc trong lá kashiwa - lá cây sồi. Cũng có nhà người mẹ tự làm lấy loại bánh này. Sở dỹ dùng lá kashiwa là do đặc tính cây kashiwa chỉ rụng lá già khi có chồi mới đâm ra, và khi bọc chiếc lá vào miếng bánh, trông chiếc lá rất giống hình mũ tướng quân thời xưa của Nhật Bản. Nếu bạn có dịp đi thăm gia đình người Nhật có bé trai dịp này thì tại sao lại không mua một hộp Kashiwamochi, chắc chắn người Nhật sẽ rất cảm động vì sự hiểu về văn hóa phong tục của bạn. ５． Tạo trải nghiệm trong ngày lễ Kodomo-no-hi Dịp đầu tháng 5, năm tài chính mới bắt đầu được một tháng, các gia đình cũng bắt đầu quen với nhịp sống mới. Hơn nữa, đây là dịp nghỉ lễ dài ngày Golden Week - Tuần lễ vàng ở Nhật Bản. Mở đầu là ngày 29/4 là “Ngày Showa”, ngày 3/5 là “Ngày Hiến pháp”, ngày 4/5 là “Ngày Xanh” cộng thêm ngày thứ Bảy và Chủ Nhật xen vào giữa nữa. Vào dịp này, cùng với các gia đình bạn bè người Nhật và người nước ngoài tổ chức những sự kiện gia đình để các bé có những trải nghiệm khác nhau, ví dụ như vẽ cá chép bằng màu thật tại công viên với nhiều gia đình cả Nhật bản và Quốc tế là một trong những trải nghiệp rất vui của gia đình tôi. Bố mẹ con cái cùng nhau vẽ màu thật, trang trí con cá chép theo ý mình, và các bé được mang về nhà, như một cột mốc lớn lên. Tại các trường mẫu giáo ở Nhật, trước dịp lễ này, cũng luôn có những bài về nghệ thuật liên quan đến ngày này như gập origami mũ tướng quân, chơi trò tướng quân. Ở nhiều nơi, người ta còn treo hàng vài trăm cờ cá chép rực rỡ sinh động, rất đẹp mắt. Năm nay do ảnh hưởng của đại dịch vi-rút corona nên nhiều hoạt động liên quan tới ngày lễ này bị hủy hoặc không tổ chức. Nếu ở Nhật, các bạn có thể đi chơi kết hợp check-in một số địa điểm với cá chép vải tung bay trên bầu trời Nhật Bản nhé. Một số địa điểm nổi bật trang trí cờ cá chép Koinobori như sau ・ 333 cờ cá chép tại Tokyo Tower ・ Lễ hội “Koinobori no sato matsuri” (こいのぼりの里まつり) (Tỉnh Gunma, Kanra-machi) ・ Cờ cá chép thả trên sông Asanogawa (浅野川のコイ流し) (Tỉnh Ishikawa, Kanazawa-shi) ・ Lễ hội Koinobori ở Tsuetate Onsen (杖立温泉鯉のぼり祭り) (Tỉnh Kumamoto, Oguni-cho) Xin được gửi lời chúc đến tất cả các gia đình có trẻ em nhân dịp ngày lễ Trẻ em 5/5.

Mùa hè đầu tiên của tôi tại Nhật, khi kí túc xá bắt đầu vào thời kì học căng thẳng hơn để thi kì đầu vào cuối tháng 6 thì cũng là lúc một cây tre to, xum xuê được dựng ngay trong phòng sinh hoạt chung, bên cạnh bày những xập giấy nhỏ dài đủ màu sắc và nhiều loại bút dạ. Các bạn người Nhật cho chúng tôi biết rằng sắp tới là lễ Tanabata – tức Tiết Ngâu ở Nhật Bản và người Nhật có phong tục là viết những điều mình mong ước lên tờ giấy hình chữ nhật gọi là tanzaku đủ màu ấy rồi buộc lên cây tre thì ước nguyện sẽ thành hiện thực. Ngày lễ Tanabata 7/7 năm ấy, chúng tôi đều cầu mong trời đừng mưa để chúng tôi được thấy nàng Orihime (Chức Nữ) và chàng Hikoboshi (Ngưu Lang) được gặp nhau một năm một lần. 【Nguyễn Việt Hà】 1. Lễ hội Tanabata là gì? Nguồn gốc của lễ hội này Tanabata còn được đọc là "Shichiseki", có truyền thuyết từ Trung Quốc được du nhập vào Nhật Bản và trở thành một trong 5 lễ hội truyền thống đại diện trong năm của Nhật Bản. Về nguồn gốc của lễ hội này thì có nhiều giả thuyết trong đó có những giả thuyết chính là (1) Tình yêu của nàng Orihime và chàng Hikoboshi; (2) Một nghi lễ của Thần đạo Nhật Bản và (3) là truyền thuyết “Kikoden” của Trung Quốc. (1) Truyền thuyết thứ nhất là phổ biến nhất liên quan tới tên của hai ngôi sao sáng nhất dải Ngân Hà vào ngày 7/7 âm lịch với câu chuyện tình lãng mạn giữa nàng Orihime (Chức nữ) và chàng Hikoboshi (Ngưu Lang). Ngôi sao Chức Nữ ở chòm sao Thiên Cầm (Lyra) tượng trưng cho nữ giới làm nghề khâu vá còn ngôi sao Ngưu Lang ở chòm sao Thiên Ưng (Aquila) thì làm nông nghiệp; vì hai ngôi sao này xuất hiện rực rỡ nhất trên dải Ngân hà vào ngày 7 tháng 7 âm lịch nên người Trung Quốc xưa coi ngày này là “ngày quan trọng - Ngưu Lang - Chức Nữ có thể gặp được nhau một năm một lần”. Không chỉ có Trung Quốc, Nhật Bản và Việt Nam cũng có truyền thuyết như vậy. (2) Truyền thuyết thứ 2 pha trộn giữa một tập quán vốn có của Nhật Bản với truyền thuyết của Trung Quốc sau khi được du nhập vào Nhật. Theo truyền thuyết này thì vào ngày 7/7, một thiếu nữ được chọn ngồi trong một ngôi nhà bên cạnh dòng sông sạch đẹp và dệt áo cho vị thần hộ mệnh. Sau khi dệt xong, nàng đặt áo lên giá, bước ra ngoài và đợi thần đến. Người thiếu nữ này được gọi là "Tanabatatsume". Truyền thuyết này có trùng lặp với truyền thuyết Kikoden của Trung Quốc. Sau này, khi Phật giáo được du nhập vào Nhật thì thì lễ Bon tức lễ Vu lan vào ngày rằm tháng 7 âm lịch (tức ngày 15/8 dương lịch hiện nay) được coi trọng nên Tanabata được coi là những hoạt động chuẩn bị cho lễ Bon. (3) Đây là truyền thuyết Kikoden của Trung Quốc. Theo truyền thuyết này thì người phụ nữ ở Trung Quốc dùng chỉ màu xỏ vào 7 chiếc kim rồi đem bày cúng ở trước sân nhà và đây được cho là nguồn gốc của lễ cầu nguyện sao cho ngày càng giỏi giang trong nghề khâu vá. Từ xa xưa, ở Trung Quốc, người ta thường dùng chỉ hoặc vải 5 màu là xanh (xanh lá cây), đỏ, vàng, trắng và đen, để cúng là vì dựa trên thuyết Ngũ hành. 5 màu này được cho là nguồn gốc những miếng giấy 5 màu gọi là “Goshiki no tanzaku” dùng trong lễ hội Tanabata. 2. Các cách tổ chức lễ hội trong lịch sử Thời Heian, sự kiện Tanabata ban đầu là sự kiện trong cung điện. Giới quý tộc tổ chức cũng hoa quả, ngũ cốc và hải sản đồng thời ngắm nhìn các vì sao, chơi nhạc và thơ ca. Những giọt sương đêm đọng lại thành những giọt nước trên tàu lá khoai sọ được coi là “Những giọt sương của giải Ngân Hà" và được dùng để mài mực viết những bài thơ waka trên lá của cây Kaji để thể hiện những điều ước. Lá cây Kaji (梶の葉) từ lâu được coi là một loại cây linh thiêng và được sử dụng như một công cụ trong nghi lễ cúng thần. Vào thời kỳ Edo (thế kỷ 16 đến 19) lễ hội Tanabata dần dần lan rộng trong dân chúng và trở thành 1 trong 5 tiết quan trọng ở Nhật. Đây cũng chính là thời điểm hình thành tập quán viết điều ước lên giấy rồi treo lên cành tre. Vào thời kỳ này, người dân cũng bắt đầu có điều kiện để học thêm nhiều điều và trẻ em đi học chữ tại các nhà chùa, tiền thân của trường học hiện nay, cũng ngày càng nhiều nên nhiều người cũng muốn cầu nguyện với các vì sao mong cho mọi việc đều phát triển thuận lợi. Vậy nên, khi viết lên giấy thì không viết là “muốn có ○○” mà nên viết ước mơ của mình hoặc điều mình mong phát triển thuận lợi. Vậy tại sao lại dùng cành tre hoặc cành trúc để treo những điều ước đó? Vì giống như người Việt Nam, người Nhật cũng cho rằng, tre, trúc, loài cây tràn đầy sức sống và luôn xanh tươi ngay cả trong mùa đông, có một sức mạnh huyền bí. Sau lễ hội, những lời ước nguyện treo lên cành tre trúc thường được mang tới các đền Thần đạo để đốt chung với các loại bùa khác, hoặc có thể gói vào giấy và bỏ cùng rác đốt được. Còn cành tre, trúc cũng có thể tự đốt ở sân nhà hoặc bỏ cùng với rác có thể đốt được. Ngày xưa, có những vùng có tục thả trúc ra sông, biển nhưng nay do vấn đề môi trường nên người ta không còn làm thế nữa. Ngày nay ở Nhật Bản, trước lễ Tanabata vài tuần, các nhà trẻ, trường học, cơ quan, thậm chí cả ga tàu, không khí lễ hội Tanabata cũng rất náo nhiệt. Đi tới đâu ta cũng gặp những cành tre được dựng lên cùng với những xấp giấy tanzaku nhiều màu sắc đặt cùng với bút ở bên cạnh để mọi người viết và treo điều ước của mình. Nhiều địa phương còn tổ chức lễ hội Tanabata rất hoành tráng. Lễ hội Tanabata trở thành một nét văn hóa cầu ước và hy vọng của người Nhật. Khi con trai tôi học lớp 2, vào mùa lễ hội Tanabata, cháu có viết trong tanzaku treo ở trường và treo ở nhà là “Muốn được đi Kanransha- vòng quay khổng lồ”. Đọc được lời ước của con, đến tháng tiếp theo, vợ chồng tôi đã đưa con đi lên Karansha – giúp con thực hiện được điều ước ấy. Tanabata là sự kiện cả trẻ em lẫn người lớn ở Nhật đều nhiệt tình tham gia một cách vui vẻ và hạnh phúc. 3. Lễ Thất Tịch tại Việt Nam Cũng giống như Nhật Bản, truyền thuyết về chuyện tình Ngưu Lang Chức Nữ cũng được truyền tới Việt Nam nhưng dị bản của chuyện Ngưu Lang Chức Nữ trong văn hóa Việt Nam khác so với Trung Quốc. Ngưu Lang là vị thần phụ trách chăn trâu của Ngọc Hoàng được Ngọc Hoàng gả cho con gái yêu là Chức Nữ chuyên việc dệt vải. Hai vợ chồng quấn quýt nhau không rời. Chàng Ngư Lang vì mê nàng Chức Nữ mà bỏ bê việc chăn trâu còn nàng Chức Nữ vì mê tiếng sáo của chàng Ngưu Lang là bê trễ việc dệt vải. Ngọc Hoàng giận dữ, bắt cả hai phải ở hai bên bờ sông Ngâu và chỉ cho phép hai người gặp nhau vào ngày 7 tháng 7 âm lịch hàng năm. Khi tiễn biệt nhau, Ngưu Lang và Chức Nữ khóc sướt mướt. Nước mắt của họ rơi xuống trần hóa thành những cơn mưa và người Việt Nam gọi đó là mưa ngâu và Ngưu Lang – Chức Nữ còn được gọi bằng cái tên Ông Ngâu – Bà Ngâu. Vào tháng 7 âm lịch của Việt Nam (tức khoảng tháng 8 dương lịch) thời tiết ở Việt Nam rất nắng nóng, những cơn mưa ngâu là điều nhà nông rất mong chờ. Nhưng trong con mắt của người dân thì những trận mưa sụt sùi này chính là những giọt nước mắt của nàng Chức Nữ và chàng Ngưu Lang lúc chia tay nhau. Cũng vì câu chuyện “chia rẽ” này là ở Việt Nam, người ta thường tránh thời điểm tháng “ngâu” khi làm các thủ tục dạm ngõ, ăn hỏi, cưới xin để không gặp điều xúi quẩy. Cảm hứng từ câu chuyện tình mang nhiều nhớ thương này cũng là cảm hứng cho các nhạc sĩ Việt Nam sáng tác rất nhiều bài hát khác nhau như “Mưa Ngâu” của Nhạc sĩ Thanh Tùng hay bài hát “Hẹn Hò” của nhạc sĩ Phạm Duy... 4. Tanabata trong đời sống văn hóa Nhật – các lễ hội Tanabata nổi tiếng Trong các câu chuyện của chú mèo máy Doraemon nổi tiếng có rất nhiều câu chuyện liên quan đến Tanabata như vũ khí bí mật "Tên lửa Tanabata" hay câu chuyện “Bầu trời đêm tanabata rơi xuống(七夕の空が落ちてきた). Qua những câu chuyện manga và phim hoạt hình gần gũi như vậy, văn hóa của Nhật được truyền tải một cách tự nhiên đến thế hệ tiếp theo. Một số lễ hội nổi tiếng tại các vùng của nước Nhật như sau : ・Lễ hội Tanabata tại Kyoto = được tổ chức tại các điểm tham quan như sông Kamogawa v.v. ・Lễ hội Tanabata tại Sendai = 1 trong 3 lễ hội Tanabata lớn của Nhật Bản, rất nhiều quả cầu có tua dài được treo lên. Lễ hội Tanabata này nổi tiếng khắp thế giới, có những năm thu hút đến hơn 2 triệu lượt khách tham quan. ・Lễ hội Tanabata Shonan Hiratsuka ( tỉnh Kanagawa) = 1 trong 3 lễ hội Tanabata lớn nhất Nhật Bản. Lễ hội Tanabata trên toàn Nhật Bản [iconpress id="local_1803" title="external link" style="color:#525252; font-size:22px;" ] https://travel.rakuten.co.jp/mytrip/trend/tanabata ※ Năm nay, do ảnh hưởng của đại dịch vi-rút corona, nhiều lễ hội bị hoãn hoặc bị hủy. Nếu muốn tham dự, các bạn hãy xác nhận kỹ nhé.

Nhà mái vòm bom nguyên tử © Báo Mainichi (Năm 2019) - Vào ngày 6/8/1945, bom nguyên tử phát nổ ngay bên trên tòa nhà này Tại Nhật Bản, cứ bước sang tháng 8 là trên báo đài đột nhiên lại có nhiều tin tức và chương trình nói về chiến tranh. Đó là bởi vì vào cuối Thế chiến thứ 2, bom nguyên tử đã được ném xuống thành phố Hiroshima vào ngày 6/8/1945, tiếp đó là xuống thành phố Nagasaki vào ngày 9/8 và Nhật Bản tuyên bố đầu hàng vào ngày 15/8. Sau chiến tranh, nước Nhật bị lực lượng Đồng minh chiếm đóng. Hiến pháp Nhật Bản với đặc điểm chủ quyền quốc gia, tôn trọng các quyền cơ bản của con người và chủ nghĩa hòa bình, được ban hành vào năm 1947. Ngày 6/8: Ngày Bom nguyên tử ở Hiroshima Vào 8 giờ 15 phút sáng ngày 6/8/1945, quân đội Mỹ đã ném quả bom nguyên tử xuống thành phố Hiroshima. Đây là lần đầu tiên trên thế giới vũ khí hạt nhân được sử dụng trong đô thị. Bom nguyên tử đã cướp đi sinh mạng của khoảng 140.000 người trong năm đó (chưa rõ con số chính xác). Ngoài ra, còn có rất nhiều người phải chịu di chứng do bị phơi nhiễm chất phóng xạ từ bom nguyên tử hoặc qua đời sau đó. Danh sách các nạn nhân qua đời vì bom nguyên tử ở thành phố Hiroshima có hơn 310.000 người. Để tưởng nhớ các nạn nhân bom nguyên tử và khẳng định lại cam kết hòa bình, buổi lễ tưởng niệm hòa bình được tổ chức hằng năm vào ngày 6/8 tại thành phố Hiroshima. Thắp đèn lồng gửi gắm nguyện ước hòa bình © Báo Mainichi (Thành phố Hiroshima, ngày 6/8/2019) Thắp đèn lồng gửi gắm nguyện ước hòa bình © Báo Mainichi (Thành phố Hiroshima, ngày 6/8/2019) Ngày 9/8: Ngày Bom nguyên tử ở Nagasaki Lễ cầu nguyện hòa bình ở Nagasaki © Báo Mainichi (Ngày 9/8/2019) Ba ngày sau vụ ném bom nguyên tử ở Hiroshima, quân đội Mỹ tiếp tục ném bom nguyên tử xuống thành phố Nagasaki vào lúc 11 giờ 02 phút sáng ngày 9/8, khiến khoảng 74.000 người thiệt mạng. Ngoài ra, còn có hơn 180.000 người được liệt kê trong danh sách nạn nhân bom nguyên tử ở thành phố Nagasaki. Buổi lễ cầu nguyện hòa bình được tổ chức vào ngày 9/8 hằng năm tại thành phố Nagasaki. Ngày 15/8: Ngày Kỷ niệm kết thúc chiến tranh Ngay sau khi Hiroshima và Nagasaki bị ném bom nguyên tử, Chính phủ Nhật Bản tuyên bố đầu hàng quân Đồng minh vào ngày 14/8/1945. Thiên Hoàng thông báo với người dân việc đầu hàng qua sóng phát thanh vào hôm sau, ngày 15/8. Ngày 15/8 được coi là "Ngày Kỷ niệm kết thúc chiến tranh" tại Nhật Bản. Tại Nhật Bản, trong nửa đầu tháng 8 trên báo đài đều có đăng và phát sóng nhiều chuyên đề đặc biệt về chiến tranh. Một bộ phim hoạt hình về sự tàn khốc của chiến tranh cũng sẽ được phát sóng. Tất cả những điều này là để nhìn lại quá khứ và cam kết không lặp lại cuộc chiến bi thảm đó một lần nữa. Trên bia tưởng niệm ở Hiroshima có khắc dòng chữ "Sẽ không lặp lại quá khứ" © Báo Mainichi Trên bia tưởng niệm ở Hiroshima có khắc dòng chữ "Sẽ không lặp lại quá khứ" © Báo Mainichi

Đến mỗi dịp hè vào tháng 8 chắc các bạn ở Nhật sẽ có nhiều dịp nghe về từ Obon. Vào dịp này thường xảy ra tình trạng kẹt xe, kẹt tàu, vé máy bay mắc hơn do mọi người đổ xô về quê, du lịch….Tuy nhiên, khi tìm hiểu kĩ về Obon và ý nghĩa của dịp lễ này mình không khỏi bồi hồi, xúc động và có chút ấm áp. Vậy Obon là gì? Trong lòng người Nhật thì Obon có ý nghĩa như thế nào? Chúng ta tìm hiểu về dịp lễ này nhé.     Lễ hội múa Bon-odori đông đúc ở Shibuya, Tokyo ⒸBáo Mainichi    Obon（お盆）tên đầy đủ là Urabone (盂蘭盆会), là phong tục được duy trì từ hơn 1400 năm trước tại Nhật Bản. Tương truyền rằng các vong linh sẽ quay trở về nhân thế vào dịp này (tương tự dịp rằm tháng 7 âm lịch tại Việt Nam). Còn theo truyền thống của Nhật Bản, thời gian của lễ Obon sẽ là lúc gia đình tổ chức lễ để đón ông bà, tổ tiên Shoryo Mukae (精励迎え) đã khuất về nhà. Thời điểm Diễn ra trong 3 hoặc 4 ngày nhưng thời điểm bắt đầu sẽ khác nhau. ▪ Hachigatsu bon (八月盆) hay còn gọi là kyubon (旧盆): 13-16/8, diễn ra tại nhiều vùng trên toàn quốc. ▪ Shichigatsu bon (七月盆), hay còn gọi là shinbon (新盆): 13-15/7, một số vùng khu vực xung quanh Tokyo… Ngoài ra, Kyureki bon (旧暦盆) diễn ra ngày 15/7 âm lịch tại Okinawa và một số vùng khác. Và có một số vùng và một số chùa sẽ tổ chức theo lịch riêng. Thật ra ngày xưa, thời Nhật còn dùng âm lịch thì Obon sẽ diễn ra vào dịp rằm tháng 7 âm lịch. Tuy nhiên, thời Minh Trị đã đổi từ lịch âm sang dùng lịch dương nên nếu vẫn diễn ra đúng ngày 15/7 theo lịch dương thì đây là thời điểm nông dân đang bận rộn với vụ mùa (khi đó 80% dân số Nhật là nông dân), vì vậy lễ Bon dời sang tháng 8 dương lịch để người dân tận hưởng niềm vui bên tổ tiên được trọn vẹn. Các hoạt động chính vào dịp lễ Obon ▪ Chiều tối ngày 13: Lửa đón linh hồn Mukaebon/Mukaebi (迎え盆・迎え火) Ngày này sẽ đón ông bà về, gọi là Shoryo Mukae (精霊迎え). Đa phần người ta sẽ đốt Ogara - lõi của thân cây đay phơi khô, bày những con vật Shoryo Uma (精霊馬) làm từ trái dưa leo, cà tím. Dưa leo tượng trưng cho ngựa (キュウリの馬) với mong muốn khi về với con cháu linh hồn tổ tiên đi ngựa cho nhanh. Cà tím tượng trưng cho bò (ナスの牛) là để khi trở về mộ thì quyến luyến không nỡ chia xa nên cưỡi bò cho để kéo dài thời gian bên nhau. Có vùng lại thắp đèn hoa đăng từ mộ về đến cửa nhà để dẫn lối ông bà. Có những nơi người nhà bận áo Yukata ra tận mộ đốt Ogana để đón tổ tiên. ▪ Từ ngày 13-15 Dâng ngũ phẩm (hương, hoa, đèn, nước, thức ăn) thể hiện lòng tôn kính và cùng ông bà, tổ tiên ôn lại kỉ niệm xưa. ▪ Tối ngày 15 hay 16: Lửa tiễn linh hồn Okuribon/Okuribi (送り盆・送り火) Ngày này sẽ tiễn ông bà, tổ tiên đi, gọi là Shoryo Okuri (精霊送り). Vùng gần sông thì có lễ hội Shoryo Nagashi (精霊流し) để thả thuyền, thả hoa đăng, đèn lồng như lễ hội ở tỉnh Nagasaki. Còn vùng núi thì có những hoạt động đốt lửa thành chữ như lễ hội Kyoto Gosan Okuribi (京都五山送り火). Lễ hội đốt lửa tiễn linh hồn diễn ra hằng năm ngày 16/ 8 tại 5 triền núi. Lửa sẽ đốt tại 5 địa điểm, trong đó có những chữ Hán như chữ 大(đại), chữ妙 (diệu) và chữ 法 (pháp) và hình chiếc thuyền, cổng Torii – biểu tượng của các ngồi đền. Thả hoa đăng trong lễ hội Shoryo Nagashi ở tỉnh Wakayama ⒸBáo Mainichi Có những vùng thì tổ chức múa Bon-odori. Tương truyền, điệu múa này được bắt đầu vào đêm trăng rằm tháng 7 âm lịch, sau khi tiễn ông bà, tổ tiên đi, mọi người tập hợp nhảy múa để ăn mừng việc đã kết thúc Obon suôn sẻ. Cho dù là sông, núi hay đồng bằng thì các hoạt động của lễ Obon đều gắn liền với lửa, đèn lồng vì người Nhật tin rằng chính ánh sáng để dẫn lối cho ông bà, tổ tiên đi lại giữa 2 cõi trần gian và u minh. Tuy nhiên do đại dịch vi-rút corona mà năm nay quy mô các hoạt động này đều bị thu hẹp lại. Sự khác biệt giữa Obon (お盆) và Ohigan (お彼岸） Có nhiều người hay nhầm lẫn giữa Obon và Ohigan. Nhân đây mình cũng chia sẻ sự giống nhau và khác biệt giữa 2 lễ hội này. Cả 2 dịp lễ đều giống nhau ở chỗ là con cháu sẽ đi viếng mộ ông bà tổ tiên nhưng khác nhau ở số lần và mục đích. Obon thì 1 năm diễn ra chỉ 1 lần vào 13-16/ 8 (hoặc tháng 7) để đón linh hồn ông bà, tổ tiên về nhà cùng đoàn tụ. Ohigan thì tương tự như lễ thanh minh ở Việt Nam, 1 năm 2 lần vào tháng 3 (dịp Xuân phân) và tháng 9 (dịp Thu phân) để tảo mộ. Ý nghĩa lễ Obon trong lòng người Nhật Với người Nhật theo truyền thống Obon, lễ Tết là những dịp lễ rất đáng trân trọng và mong đợi. Với những người trẻ, thì Obon là dịp để họ về quê, đoàn viên với gia đình hay là dịp họ đi du lịch để thư giãn sau những ngày làm việc vất vả. Với mẹ chồng mình, bà cố gắng nuôi dưỡng con cái, chăm sóc thật tốt để tới dịp này bà không hổ thẹn với tổ tiên nhà chồng. Đồng thời, vào dịp này bà cũng dọn bàn thờ thật sạch, dâng ngũ phẩm để thể hiện sự tôn kính với tổ tiên nhà chồng. Với ba chồng mình, ông mong ngóng tới dịp lễ này để được cùng tổ tiên ngồi nhâm nhi li bia lạnh, tỉ tê tâm sự về những cố gắng của ông trong năm qua. Lời kết Sống ở Nhật Bản, lắm lúc cảm thấy người Nhật đặt công việc hàng đầu, đặt trên cả gia đình. Tuy nhiên, khi nghe ba mẹ chồng nói về Obon, về những cố gắng của người còn sống để không phụ lòng người đã mất, mình thấy được tình cảm yêu thương gia đình, tổ tiên một cách sâu lắng, nhẹ nhàng. Tình thương với người quá cố, đôi khi thể hiện bằng cách sống thật tốt, trân trọng sinh mệnh, dòng máu tổ tiên đã ban cho. Tình thương với ông bà, tổ tiên thể hiện bằng sự cố gắng hằng ngày. Tình thương với người đã khuất, đôi khi chỉ là sự mong đợi mùa Obon sau sẽ tái ngộ, hàn huyên. Chỉ nhẹ nhàng vậy thôi.

Tết trung thu là một phong tục truyền thống từ lâu đời và được nhiều nước châu Á xem là dịp quan trọng của năm. Hãy cùng chúng mình tìm hiểu về Tết trung thu Việt Nam và Nhật Bản nhé. Nguồn gốc ngày Tết Trung thu Trung thu được cho bắt nguồn từ Trung Quốc từ trước Công nguyên. Ở Trung Quốc, Nhật Bản, Việt Nam, tháng 8 âm lịch là mùa thu hoạch lúa và sau đó người nông dân bước vào giai đoạn “nghỉ ngơi”, vui chơi sau mùa vụ và dần dần hình thành tập quán này. Tết Trung thu trở thành một dịp lễ là do truyền thuyết liên quan tới mặt trăng mà thành. Nổi tiếng nhất là truyền thuyết “Hằng Nga bôn nguyệt” tức là Hằng Nga lên trời. Hằng Nga là vợ của Hậu Nghệ, một người giỏi bắn cung, do bị uống thuốc công hiệu quá mạnh nên đã bay lên cung trăng và sống ở đó. Hậu Nghệ ở mặt đất cúng vợ bằng cách bày những loại hoa quả mà Hằng Nga thường yêu thích và từ đó trở thành tập quán sau này. Còn ở Việt Nam, mặt trăng gắn liền với truyền thuyết “Chú Cuội”. Chuyện kể rằng một hôm chú Cuội tìm được cây đa thần kỳ, có lá chữa được bách bệnh. Cái cây thần kỳ này chỉ được phép tưới nước sạch thôi nhưng vợ chú Cuội lại tưới phải nước bẩn nên cây tự dưng bay lên trời. Chú Cuội ra sức ôm chặt cây để không cho cây bay lên trời nhưng không được nên cuối cùng chú cùng với cây bay lên tận mặt trăng và sống tới ngày nay. Khi đẹp trời, nhìn lên mặt trăng người Việt Nam vẫn thấy hình bóng chú cuội ngồi dưới gốc cây đa. Tết Trung thu Nhật Bản, theo tương truyền có nguồn gốc từ Trung Quốc và được du nhập đến Nhật vào thời kỳ Nara (710 - 794). Người Nhật cũng có phong tục ngắm trăng và được gọi là “Juugoya”, tức là “Đêm trăng rằm” hoặc “ Chushu no meigetsu” - Trăng đẹp Trung thu. Gần đây, vào dịp này, người Nhật cũng dần dần tổ chức “liên hoan ngắm trăng” vui vẻ. Nếu như Tết trung thu ở Việt Nam gắn liền với hình ảnh của chú Cuội thì ở Nhật Bản thì trong tâm trí người dân là hình ảnh một chú thỏ Ngọc đang giã bánh dày. Các hoạt động trong dịp Trung Thu Trải qua thời gian dài, Tết Trung Thu đã trở thành cái tết cho trẻ em. Ở Việt Nam, vào dịp Trung thu trẻ em rước đèn lồng trong các ngõ xóm, phố phường. Người ta cho rằng những chiếc đèn lồng tượng trưng cho rằng chú Cuội trên mặt trăng đã trở về mặt đất để chỉ đường. Vào ngày lễ này trẻ em khắp cả nước đều đi ra phố rước đèn, cùng nhau chơi những trò chơi ở dưới ánh trăng ngày rằm, sau đó là cùng nhau phá cỗ bánh kẹo mà cha mẹ, hay nhà trường đã chuẩn bị công phu. Múa Lân - một hình ảnh không thể thiếu trong Tết Trung Thu Trung Thu cũng là dịp để mọi người tỏ lòng biết ơn, cảm ơn đến cha mẹ, thầy cô… bằng cách đem biếu, tặng những chiếc bánh trung thu thật ngon cùng với trà và rượu. Ngoài ra, với quan niệm là khi lân vào nhà ai sẽ mang đến sung túc và tài lộc cho gia chủ nên được nhiều người nhân dịp này sẽ rước những chú lân vào nhà của mình và thưởng tiền cho người múa Lân. Tại Nhật Bản có lễ “Otsukimi” là một trong những dịp lễ cảm tạ mùa màng. Thông thường, ngày này cũng được tổ chức vào ngày 15/8 âm lịch (năm 2021 này là vào ngày 21/9) và đêm trăng rằm được gọi là “Juugoya”. Món ăn trong Tết Trung thu Bánh Trung thu Việt Nam (trái) và bánh Tsukimi dango của Nhật (phải) Vào dịp Trung thu, người Việt Nam thường ăn bánh nướng, bánh dẻo còn ở Nhật Bản cũng có bán các loại bánh nướng nhưng không có thói quen ăn bánh nướng vào dịp Trung thu mà vào dịp này, người Nhật ăn bánh “Tsukimi dango”. Đây là loại bánh dày có nhân đỗ ngào đường, được viên tròn trông giống hình mặt trăng. Vào đêm rằm, người ta thường bày bánh theo hình tháp lên đĩa, để ở nơi cao có thể nhìn thấy mặt trăng và thường sẽ cắm thêm một bình hoa lau susuki nữa. Tết Trung thu của người Việt Nam ở Nhật Bản Người Việt Nam đang sinh sống ở Nhật Bản thường cố gắng tụ tập lại với nhau vào ngày này để cùng vui mừng đón Trung thu. Nhiều người Việt sống xa đất nước thường đến các khu phố Tàu để cùng thưởng thức không khí Tết Trung thu hoặc cùng nhau tổ chức liên hoan và ăn bánh Trung thu. Có cả những trường tiếng Nhật cũng tổ chức Tết Trung thu cho du học sinh, tạo dịp cho cả những người Việt đang sinh sống xung quanh gặp gỡ, giao lưu với nhau. Các nhà chùa của người Việt Nam trên khắp nước Nhật cũng có tổ chức Tết Trung thu. [iconpress id="local_1803" title="external link" style="color:#525252; font-size:22px;" ] Chùa Việt Nam trên đất Nhật (Đông Nhật Bản) [iconpress id="local_1803" title="external link" style="color:#525252; font-size:22px;" ] Chùa Việt Nam trên đất Nhật (Tây Nhật Bản)